ریشه قرآنی و بایسته های جهاد تبیین

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مقام معظم رهبری اخیرا در دهه فجر به جهاد تبیین اشاره کرد و از رسانه ها و همه کسانی که دل در بند نظام و دستی بر آتش فعالیت رسانه ای دارند یا اینکه فضای حضور در جمع مردم و عرصه منبر و تریبون فعال هستند خواست تا در مقابل رسانه های دشمن که موفقیت ها را نادیده و مشکلات را بزرگ نمایی و از سوی دیگر حاصل انقلاب و اسلام دانسته و به دروغ در بین مردم انتشار می دهند اقدام مناسب کرده و با تبیینی جهادگونه واقعیت ها را نشان داده و گلوله های سمی نا امیدی را که دشمن به سمت کشور و مردم نشانه گرفته خنثی کنند.
دانشگاه علوم اسلامی رضوی نهادی علمی پژوهشی فرهنگی است که دروس حوزوی و آکادمیک را توام، با موفقیت ارائه می دهد پیش از فرمایش رهبری در چند ماه گذشته به ویژه در دهه فجر از طریق وبینار در جلساتی استاد محور با امکان پرسش و پاسخ و مشارکت شرکت کنندگان از اعضای هیئت علمی و استادن خود بهره برد تا به تبیین واقعیت ها اعم از موفقیت ها برای تشویق و اشاره به مشکلات برای رفع کاستی ها و نقطه ضعف ها پرداخته است که این فعالیت ارزشمند بعد از فرمایش رهبری اهمیت بیشتری پیدا کرد.
بر این اساس با معاون فرهنگی دانشجوئی دانشگاه رضوی، حجت الاسلام والمسلمین دکتر مصطفی فقیه اسفندیاری به گفت و گو نشستیم تا از برنامه ای که همکاران وی به کمک دیگر بخش های دانشگاه برنامه ریزی و اجرا کرده اند و شامل بحث جهاد تبیین می شود برای ما سخن بگوید.
- جناب آقای دکتر فقیه از جهاد تبیینی که اخیرا از سوی مقام معظم رهبری مطرح شده و شما در دانشگاه رضوی پیش از آن اقدام کرده اید سخن بگوئید.
حجت الاسلام دکتر فقیه: همانطور که اشاره شد مقام معظم رهبری در فرمایش اخیرشان نسبت به جهاد تبیین سخنانی را بیان کرده اند اما باید توجه داشته باشیم که این به گونه ای دیگر پیش از این نیز مطرح شده است.
ابتدا به زمینه قرآنی این موضوع اشاره می کنم! در آیات گرانسنگ قرآن مجید بحث تبیین یکی از تکالیف نبی اعظم علیه‌ الصلاه و السلام شمرده شده آنجا که در آیه 44 سوره نحل می فرماید «وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ» قطعا یکی از تکالیف انبیا عموما و رسول الله صل الله و علیه و آله و سلم خصوصا تبیین است و این تکلیف واجب الهی بعد از رسول‌الله بر عهده‌ امامان معصوم بوده و الان هم در دوره‌ی غیبت توسط نواب عام و ولی امر مسلمین مقام معظم رهبری و قبل از ایشون مرحوم امام اعلی الله مقام بوده که به خوبی این وظیفه را ادا کردند و ان شاالله امانت بزرگ انقلاب اسلامی و این پرچم مقدس را به صاحب آن حضرت ولی الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه الشریف تحویل خواهد داد.
-پس تبیین ریشه قرآنی و تکلیفی دارد بفرماییدکلمه جهاد که برای انجام این تکلیف از سوی رهبر معظم انقلاب بیان شده به چه منظور بوده است؟
حجت الاسلام دکتر فقیه: بله بحث تبیین، بحث جدیدی نیست تکلیف جدیدی نیست از آغاز انقلاب اسلامی هم مرحوم امام و هم مقام معظم رهبری عهده‌دار این مسولیت بزرگ بودن و هم اکنون ادامه دارد اما آنچه که توجه ما را در بیانات اخیر مقام معظم رهبری جلب می‌کند و در چند نوبت دیگر هم که ایشان یادآوری فرمودند تعبیر «جهاد تبیین» است! معنای کلمه جهاد این است ما افزون بر وظیفه تبیین که علی القاعده حسب آنچه که عرض کردم بر عهده ما است، نیاز به کار مجاهدانه و کوشش و تلاش فراوان داریم! کار مجاهدانه نیازمند به ابزار و الزاماتی است که ما باید به آن ملتزم باشیم.
- مخاطب فرمان جهاد تبیین و الزامات کار مجاهدانه که اشاره کردید چه کسانی هستند؟
حجت الاسلام دکتر فقیه: الزامات بحث جهاد تبیین را اهل رسانه و قلم و منبر و تریبون باید مورد توجه قرار بدهند تا نتیجه بهتری از این جهاد خود برداشت کنند. همه‌ی فرزندان انقلاب اسلامی و دلسوزانی که با فضای مجازی آشنا هستند و یک تلفن همراه هوشمند در دست دارند و در فضای مجازی فعالیت می کنند تکلیف دارند که مجاهدانه دست به تبیین بزنند! نه اینکه منفعلانه به تماشای حرکت دشمن بنشینند خیر! کُنشگر باشند فاعلانه نه منفعلانه وارد فضای جنگ رسانه ای دشمن شوید.
ورود منفعلانه این است که با سیری از اخبار و اطلاعات و معلومات و داده‌ها مواجه بشیم و همه‌ی ادراکات خودمون را در اختیار این داده‌ها و معلومات قرار بدیم اما ورود فاعلانه این است که ما ادراکات دیگران، مخاطبان دور و نزدیک، درون و برون مرزهای ایران و حتی جهان اسلام و خارج آن را تحت تاثیر قرار بدهیم.گذشت آن دوره که ما گارد تدافعی بگیریم باور بنده این است که در چله ی دوم انقلاب اسلامی ما باید گارد کنشگرانه و تهاجمی داشته باشیم دیگران را به چالش بطلبیم!
-الزامات کار مجاهدانه چیست؟
حجت الاسلام دکتر فقیه: اولین الزام و اولین امر از امور بایسته این است که ما باید خستگی ناپذیر باشیم! با عزم و اراده و مقتدرانه وارد این عرصه شده و خودباوری داشته باشیم و تلقین منفی هم نکنیم.
دومین بایسته از امور ضروری در این حوزه آن است که جهاد ما در حوزه‌ی تبیین باید آگاهانه باشد چقدر آیات و روایات در این باره وجود دارد یک آیه که قرآن نهی می‌کند از پیروی یا صحبت در مورد چیزی که از آن آگاهی نداریم « وَلاَ تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ» ما در این حوزه نیازمند به ورود آگاهانه و عالمانه هستیم در غیر این صورت ممکن است نتیجه عکس بدهد.
سومین مورد از بایسته های الزامات، عامل بودن است یعنی ما ضمن آگاهی و عالم و مجهز بودن به علم و آگاهی در این حوزه باید عامل هم باشیم که فرمودند «لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ» مبادا مورد خطاب این آیه قرار بگیریم. در حوزه‌ تبلیغ و تبیین، باید بهترین عملکرد را داشته باشیم و این میسر نمی شود مگر به «کُونُوا دُعَاةَ النَّاسِ‌ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ‌» یعنی در سیره و عملکردمون در آنچه از سلوک و تصرفاتی که از ما صادر می شود، باید مراقبت کرد.
چهارمین مسئله رفتار منصفانه در مقام نقادی است هنگامی که با مخاطبان می‌خواهیم به حوزه‌ی تبیین، مجاهدانه و فاعلانه ورودکنیم فرمایش «وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُواْ» مدنظر باشد یعنی منصفانه چارچوب‌های یک گفت و گوی عقلانی را رعایت کنیم.
پنجمین بایسته قوی و مستند سخن گفتن است که فرمود«قُولُوا قَوْلًا سَدِيداً» قولی محکم و مستند باشد که مخاطب نتواند در آن شک کند.
ششمین بایسته «قَوْلاً مَیْسُورًا» است یعنی جهاد تببین ما به گونه‌ای است که مقتضای حال و مقام مخاطبان را رعایت کنیم.
و اما هشتمین مسئله این که گفتار یا نوشتار ما بلیغ باشد «قولاً بلیغاً» سخن یا نوشته تبیینی ما در نفوس و جان شنونده و خواننده نفوذ کرده و رسا و زیبا بنشیند.
نهمین بایسته تبیینی در نگارش یا سخن گفتن زیبایی و قول حسن است یعنی قول ما متصف به حُسن باشد زیبا سخن بگوئیم طوری که مخاطب را جذب گفتار و نوشتار ما کند.
دهمین مورد ارائه برترین ها برای مخاطبان است فرمود«يَقُولُوا الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ» گزینش برترین واژه ها و جملات در تبیین آنچه که می خواهیم ارائه بدهیم در یاد مخاطب می ماند.
یازدهمین اصل همین خود تبیین است فرمود«قُولُوا لَهُمْ قَوْلًا مَعْرُوفاً» سخن نیکو و شایسته با رعایت حالت مخاطب بیان شود.
دوازدهمین اصل «قَوْلًا كَرِيماً» است یعنی با احترام و اکرام مخاطب سخن بگوئیم هرچند رفتار آنها مناسب نباشد. و اما سیزدهمین بایسته در سوره‌ی مبارکه فرقان چنین است که «وَ هُدُوا إِلَى الطَّيِّبِ مِنَ الْقَوْلِ» در سخن گفتن باید ادب را رعایت کنیم، ادب اسلامی حتی در برخورد با دشمنان باید رعایت شود.
-این الزامات جهاد تبیین در چه قالبی باید رعایت شود؟
حجت الاسلام دکتر فقیه: مجاهد باید با قالب‌های مختلف ارائه محتوا به مخاطبین آشنا باشد و در هریک از قالب های منبر، تریبون، کلاس و فضای مجازی و رسانه که موفقیت دارد اقدام کند تا نتیجه بهتری بدست آورد.
امروز حقیقت عرصه‌های زندگی در همین فضای مجازی گنجانده شده کسب وکار، مطالعه، پژوهش تبلیغ و کلاس همه درهمین فضا ارائه می شود و تاحدی مردم درگیر آن شده اند. مجهز شدن به دانش رسانه و آموختن قواعد و بایسته‌های این حوزه بسیار مهم است.
سلسله وبینارهایی که دانشگاه علوم اسلامی رضوی ارائه کرده نیز بر اساس همین رویکرد جهاد تبیین در فضای مجازی بوده و ما تلاشمان این ‌است که بتوانیم بخشی از وظایف خودمان را در حوزه‌ی مجاهدانه انجام بدهیم.