بیعانه ندهید؛ هشدار جدی به خریداران خودرو در فضای مجازی

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، سید مجتبی جلالی، دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه رضوی در صفحه اقتصاد روزنامه خراسان نسبت به خرید خودرو در فضای مجازی نوشت و هشداری برای عدم پرداخت بیعانه داد.

متن این یادداشت از قرار زیر است:

افزایش مداوم قیمت خودرو در سال‌های اخیر، بازار خرید و فروش را بیش از هر زمان دیگری ملتهب کرده است. در چنین شرایطی، بسیاری از شهروندان برای یافتن گزینه‌ای ارزان‌تر، به سایت‌ها و اپلیکیشن‌های واسط فروش خودرو روی می‌آورند؛ فضایی که در کنار مزایای خود، به بستری مناسب برای فعالیت کلاهبرداران نیز تبدیل شده است. یکی از شایع‌ترین شگردهای این افراد، کلاهبرداری با عنوان «دریافت بیعانه» است؛ روشی ساده اما مؤثر که هر روز قربانیان جدیدی می‌گیرد.
به گفته سرهنگ جواد مختاررضایی، معاون فرهنگی و اجتماعی پلیس فتا فراجا، دریافت بیعانه کلیدواژه اصلی بسیاری از پرونده‌های کلاهبرداری فروش خودرو در فضای مجازی است. 
مجرمان سایبری معمولاً با درج آگهی خودروهایی با قیمت پایین‌تر از عرف بازار، توجه خریداران را جلب می‌کنند. اختلاف قیمت، طعمه‌ای است که خریدار را به تماس ترغیب می‌کند و همین تماس، آغاز سناریوی فریب است.
پس از برقراری ارتباط، فروشنده با ایجاد فضایی هیجانی و پرتنش، خریدار را تحت فشار قرار می‌دهد. ادعا می‌کند مشتریان متعددی در صف خرید هستند و برای این که خودرو «رزرو» شود و به فرد دیگری فروخته نشود، باید مبلغی به عنوان بیعانه یا پیش‌پرداخت واریز شود. خریدار که نگران از دست دادن معامله است، بدون رؤیت خودرو و بدون احراز هویت فروشنده، مبلغی را واریز می‌کند؛ مبلغی که در بسیاری از موارد، پایان ماجراست. پس از واریز وجه، فروشنده دیگر پاسخگو نیست، تلفن خاموش می‌شود و آگهی نیز از دسترس خارج می‌گردد.
این نوع کلاهبرداری‌ها، علاوه بر خسارت مالی، آسیب روانی و بی‌اعتمادی عمومی را نیز به همراه دارد. از منظر قانونی، اگر رفتار فروشنده همراه با فریب، صحنه‌سازی و مانور متقلبانه باشد، می‌تواند مصداق کلاهبرداری یا کلاهبرداری رایانه‌ای تلقی شود؛ جرمی که طبق قانون، مجازات‌هایی مانند حبس، جزای نقدی و رد مال به شاکی را در پی دارد. با این حال، تجربه قضایی نشان می‌دهد که همه این پرونده‌ها الزاماً به محکومیت کیفری منجر نمی‌شوند.
از همین رو پیچیدگی‌های حقوقی باعث می‌شود که پیشگیری، مهم‌ترین و مطمئن‌ترین راهکار برای شهروندان باشد. نخستین اصل، پرهیز مطلق از پرداخت بیعانه پیش از رؤیت حضوری خودرو و فروشنده است. هیچ معامله امنی بدون دیدن خودرو، بررسی فنی و تطبیق مدارک انجام نمی‌شود و هیچ فروشنده واقعی، برای دریافت پول پیش از طی مراحل قانونی، اصرار غیرمنطقی ندارد.
نکته مهم دیگر، بی‌اعتمادی به قیمت‌های غیرواقعی است. در بازاری که قیمت‌ها به‌طور نسبی شفاف هستند، ارزانی بیش از حد، نه نشانه خوش‌شانسی، بلکه زنگ خطر است. کلاهبرداران دقیقاً از همین نقطه ضعف روانی استفاده می‌کنند. همچنین خریداران باید نسبت به هرگونه عجله، تهدید و فشار روانی حساس باشند. عباراتی مانند «فقط تا امشب فرصت دارید» یا «اگر بیعانه ندهید، معامله کنسل است» نشانه‌های هشداردهنده‌اند.
احراز هویت فروشنده و بررسی مدارک خودرو، از دیگر اصول اساسی پیشگیری است. تطبیق کارت ملی با سند و برگ سبز خودرو، انجام معامله در مراکز رسمی یا نمایشگاه‌های معتبر و خودداری از واریز وجه به حساب‌هایی که به نام مالک خودرو نیست، می‌تواند احتمال کلاهبرداری را به‌طور چشمگیری کاهش دهد. استفاده از امکانات گزارش‌دهی سایت‌های واسط و توجه به هشدارهای پلیس فتا نیز نقش مهمی در ایمن‌سازی این فضا دارد.
در نهایت، اگر با وجود همه این احتیاط‌ها، فردی قربانی کلاهبرداری شد، باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن موضوع را از طریق پلیس فتا و مراجع قضایی پیگیری کند. سرعت عمل، شانس مسدودسازی حساب و بازگشت وجه را افزایش می‌دهد، هرچند تضمینی برای جبران کامل خسارت وجود ندارد.
در مجموع باید گفت بازار خودرو در فضای مجازی، بازاری پرریسک اما اجتناب‌ناپذیر است. در چنین بازاری، آگاهی، صبر و پایبندی به اصول ساده معامله، مهم‌ترین ابزار دفاعی شهروندان است. پیام پلیس فتا و کارشناسان حقوقی روشن است: بیعانه ندهید؛ زیرا هیچ معامله‌ای ارزش آن را ندارد که سرمایه و آرامش روانی خانواده‌ها قربانی یک اعتماد شتاب‌زده شود.