نویسنده کتاب «فتوای هسته‌ای» چاپ انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی که به بررسی فقهی و حقوقی فتوای آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در خصوص حرمت تولید و استفاده از سلاح‌های هسته‌ای می‌پردازد فتوای ایشان را در منع سلاح هسته‌ای را سبب روشنی و بیان و عیان ظرفیت‌های فقه و حقوق اسلامی دانست.
در گفت‌وگو با مولف کتاب «فتوای هسته‌ای» مطرح شد؛
۱۴۰۳-۱۱-۲۹
فتوای رهبری در منع سلاح هسته‌ای، ظرفیت‌های فقه و حقوق اسلامی را عیان کرد
به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، کتاب «فتوای هسته‌ای»، اثر حجه الاسلام دکتر محمدحسین پورامینی، به بررسی فقهی و حقوقی فتوای حضرت آیت‌الله العظمی امام خامنه‌ای در خصوص حرمت تولید و استفاده از سلاح‌های هسته‌ای می‌پردازد که توسط انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی منتشر شده و در بیست و ششمین دوره جایزه کتاب سال حوزه به عنوان اثری شایسته تحسین معرفی شده است.
متن گفت و گوی حجه الاسلام دکتر محمدحسین پورامینی با خبرگزاری شبستان از قرار زیر است:
جنابعالی کتاب "فتوای هسته‌ای" را با چه انگیزه‌ای نوشته‌اید؟
همان‌گونه که مستحضرید، حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای در تاریخ ۳۰ بهمن ۱۳۸۸، ضمن دیدار با دست‌اندرکاران ساخت ناوشکن جماران، فتوای تاریخی خود را در خصوص منع تولید و استفاده از سلاح‌های هسته‌ای اعلام کردند. ایشان در پیام خویش به نخستین کنفرانس بین‌المللی خلع سلاح هسته‌ای و عدم اشاعه، که در تاریخ 28 فروردین 1389 برگزار شد، نه‌تنها تولید و استفاده از سلاح‌های هسته‌ای را به‌طور مطلق حرام و ممنوع اعلام کردند، بلکه این حکم را به سایر سلاح‌های کشتار جمعی نیز تسری دادند. با این اقدام، ایشان ظرفیت فقه و حقوق اسلامی به‌ویژه فقه امامیه و قابلیت فقهای برجستۀ آن را در حمایت از اصل و هدف بین‌المللی منع اشاعه و خلع سلاح هسته‌ای نشان دادند.
انگیزه‌ی اصلی من از نگارش کتاب "فتوای هسته‌ای"، تبیین و بررسی این فتوا به‌عنوان یک سند تاریخی در خصوص منع تولید و استفاده از سلاح‌های هسته‌ای بود. از این رو، در این کتاب، این فتوا از دو جنبه‌ی نظری و کاربردی مورد تحلیل قرار گرفته است.
در بخش نظری، به بررسی تطبیقی فتوا از منظر فقه شیعی و حقوق بین‌الملل پرداختیم که هدف آن تبیین ریشه‌های تاریخی و استحکام منطقی این فتوا و نشان دادن نگاه انسانی و بشردوستانه فقه امامیه به این مسئله بود. علاوه بر این، ابعاد فقهی و حقوقی این فتوا را به‌عنوان یک آموزه و دکترین شناخته‌شده در سطح بین‌الملل بررسی کردیم و به سؤالات و شبهات پیرامون آن پاسخ دادیم.
در بخش کاربردی این کتاب، هدف بنده ارائه‌ی راهکارهای اصولی و پیشرو برای فقه شیعی و جمهوری اسلامی ایران در راستای ممنوعیت تولید و استفاده از سلاح‌های هسته‌ای بود. تلاش ما بر این بود که با ایجاد زیربنای مستحکم، اعتماد جهانی نسبت به برنامه‌های هسته‌ای صلح‌آمیز جمهوری اسلامی ایران را افزایش دهیم و یک دکترین حقوقی با محوریت ممنوعیت مطلق سلاح‌های هسته‌ای ارائه دهیم.
کتاب فتوای هسته ای از چه نوآوری هایی برخوردار است؟
کتاب فتوای هسته ای را ، از چند جهت می توان دارای نوآوری دانست، این اثر از منظری نو و متناسب با مباحث فقهی و ناظر به بازشناسی ماهیّت فتوای هسته‌ای آیت‌اللّه خامنه‌ای به رشته تحریر درآمده است و از سوی دیگر، به امتداد این فتوا در نظام حقوق بین‌الملل عنایت ورزیده و رویکرد حقوقی در خصوص این مسئله را مورد بررسی قرار داده است. از این رو نوع نگاه مقایسه‌ای بین دیدگاه فقه شیعه و نگاه حقوقی حاکم بر حقوق بین‌الملل و الزامات رویکردی این فتوا در حوزۀ قوانین نظام جمهوری اسلامی و ناظر به فقه‌الحکومه، از نکات دیگری است که این تحقیق را از دیگر آثار سایر متمایز و ممتاز می‌کند.
ساختار این کتاب به چه نحو است؟
این کتاب در سه بخش ساماندهی شده است:
بخش نخست با عنوان «تحلیل مفهومی سلاح‌های هسته‌ای، آثار مخرب و رویکرد بین‌المللی در برابر آن»، به شناخت سلاح‌های هسته‌ای از نظر موضوع‌شناسی و رویکرد بین‌المللی در خصوص آن پرداخته است. این بخش شامل سه فصل می‌باشد.
بخش دوم با عنوان «چیستی فتوای هسته‌ای آیت‌الله خامنه‌ای و جایگاه آن در فقه و حقوق بین‌الملل»، پس از موضوع‌شناسی فتوای هسته‌ای و بررسی ماهیت آن، مبانی نظری و جایگاه این فتوا در فقه و نظام حقوق بین‌الملل را تجزیه و تحلیل کرده است.
بخش سوم نیز با عنوان «ادله‌ی فقهی و حقوقی فتوای آیت‌الله خامنه‌ای مبنی بر ممنوعیت مطلق تولید و استفاده از سلاح‌های هسته‌ای» شکل گرفته است. فصل اول این بخش به بیان ادله‌ی فقهی و حقوقی فتوای آیت‌الله خامنه‌ای مبنی بر ممنوعیت مطلق تولید سلاح‌های هسته‌ای می‌پردازد و فصل دوم آن به بررسی ادله‌ی فقهی و حقوقی فتوای ایشان در خصوص ممنوعیت مطلق استفاده از آن سلاح‌ها اختصاص دارد.
در خصوص تبیین فتوای هسته‌ای حضرت آیت‌الله خامنه‌ای چه پیشنهاداتی دارید؟
برای تبیین فتوای هسته‌ای آیت‌الله خامنه‌ای، پیشنهادات متعددی در سه عرصه‌ی تبیین، گفتمان‌سازی و تصمیم‌سازی وجود دارد که به شرح زیر است:
نخستین و اساسی‌ترین گام در تبیین این فتوا، بررسی و تحلیل ابعاد فقهی و حقوقی آن توسط مجامع علمی، اعم از حوزوی و دانشگاهی است. تحقیقات علمی در این زمینه نه‌تنها منطق شفاف و مبتنی بر آموزه‌های اخلاقی و فقهی امامیه را به نمایش می‌گذارد، بلکه می‌تواند به سؤالات و شبهات پیرامون این فتوا پاسخ دهد. محققان و پژوهشگران می‌توانند با بهره‌گیری از منابع فقهی و حقوقی قابل اعتماد، به تشریح جوانب مختلف این فتوا پرداخته و با تحلیل معنی‌های مختلف آن، فهم جامعه علمی و عمومی از فتوای هسته‌ای را به عمق بیشتری برسانند.
در عرصه‌ی بین‌الملل، ضروری است که فتوای هسته‌ای آیت‌الله خامنه‌ای به‌عنوان یک دکترین حقوقی مطرح شود. اقدام وزارت خارجه‌ی ایران در ثبت این فتوا در سازمان ملل متحد به‌عنوان یک اقدام مثبت و قابل تقدیر محسوب می‌شود، اما به‌تنهایی کافی نیست. برای تسهیل در انتقال مفاهیم و اصول اساسی این فتوا به جامعه جهانی، برگزاری همایش‌ها و جلسات بین‌المللی لازم است. این همایش‌ها می‌توانند بستری مناسب برای تبادل نظر و تبیین اصول و مبانی حقوق بشردوستانه و حقوق مخاصمات مسلحانه فراهم آورند. با این حال، هدف از این گفتمان‌سازی ، تنها شفاف‌سازی نظری نیست، بلکه ایجاد یک فضایی برای گفتگوی فعال و مفید میان کشورهای مختلف و سازمان‌های بین‌المللی است.
نکته‌ی مهم دیگری که باید مد نظر قرار گیرد این است که فتوای هسته‌ای آیت‌الله خامنه‌ای به‌عنوان یک مرجع تقلید شیعیان جهان که در جایگاه رهبری جمهوری اسلامی ایران قرار دارند، نمایانگر سیاست رسمی این نظام است. به همین دلیل، باید از طرح مباحثی نظیر تغییرپذیری این فتوا خودداری شود. اظهارات غیرعلمی و غیرمستند در این زمینه می‌تواند به تضعیف آثار مثبت این فتوا منجر شود و تبعات منفی بر جای گذارد. به‌ویژه در دنیای امروز که اطلاعات به سرعت منتشر می‌شود، حفظ ثبات و انسجام در مواضع رسمی مسأله‌ای ضروری است.
از دیگر اقداماتی که می‌تواند در راستای تبیین این فتوا موثر باشد، تولید و ترجمه‌ی آثار علمی و فاخر در این زمینه به زبان‌های مختلف است. این آثار باید به کتابخانه‌ها، دانشگاه‌ها و اندیشمندان در سراسر جهان ارسال شوند. با توجه به افزایش جهانی‌سازی و ارتباطات، این آثار می‌توانند به‌عنوان منبعی معتبر در مذاکرات بین‌المللی و سایت‌های مرتبط به کار گرفته شوند. این مهم به‌ویژه در شرایطی که کشورهای مختلف در حال برقراری دیالوگ‌های بین‌المللی هستند، حائز اهمیت است.
به‌طور کلی، تبیین فتوای هسته‌ای آیت‌الله العظمی خامنه‌ای نیازمند همکاری نهادهای علمی، فرهنگی و دیپلماتیک است تا این آموزه‌ی فقهی و حقوقی به‌عنوان یک دکترین بین‌المللی مطرح و تأثیرگذار شود. ایجاد شبکه‌های علمی و فرهنگی میان‌المللی، از مهم‌ترین مؤلفه‌های اشاعه و تبیین این فتوا خواهد بود. به عبارتی، در نظر گرفتن ابعاد گسترده‌ی فتوای هسته‌ای مزیتی برای جمهوری اسلامی ایران ایجاد می‌کند که می‌تواند به عنوان یک نقشه راه در سیاست‌های خارجی و داخلی این کشور قرار گیرد. در این راستا، همراهی و هم‌افزایی نهادهای مختلف و توجه به نظرات کارشناسان می‌توانند در پیشبرد این هدف مؤثر واقع شوند.