عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی در گفت و گو با روزنامه قدس می‌گوید:یکی از بارزترین ویژگی‌هایی که امام جواد(ع) در طول زندگی پربار خود به نمایش گذاشت، سخاوت و بخشندگی بی‌نظیر ایشان بود. امام جواد(ع) آنچنان در این مسیر پیش رفت که لقب «جوادالائمه» را به خود اختصاص داد.
گفت و گوی قدس با حجت الاسلام والمسلمین حق پناه؛
۱۴۰۳-۱۰-۲۲
جود امام جواد(ع) راهی به سوی جامعه‌ای بهتر و مهربان‌تر
به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، حجت الاسلام والمسلمین دکتر حق پناه، عضو شورای عالی حوزه علمه خراسان و هیئت علمی دانشگاه رضوی در گفت و گو با روزنامه قدس می‌گوید:یکی از بارزترین ویژگی‌هایی که امام جواد(ع) در طول زندگی پربار خود به نمایش گذاشت، سخاوت و بخشندگی بی‌نظیر ایشان بود. امام جواد(ع) آنچنان در این مسیر پیش رفت که لقب «جوادالائمه» را به خود اختصاص داد.
در روزهای تاریک تاریخ، وقتی سخاوت و بخشش در دل‌های بسیاری از انسان‌ها گم شده بود، نوری از آسمان بر قلب زمین تابید. این نور، جوادالائمه(ع) بود، جوانی که در کودکی به‌قدری جود و سخاوت داشت که لقب «جواد» به او تعلق گرفت. امام جواد(ع) در دوران نوجوانی خود به‌ویژه در روزهایی که بسیاری غرق در مال‌اندوزی بودند، با سخاوتی که نه از حساب و کتاب دنیوی، بلکه از دریای بی‌کران محبت اهل‌بیت(ع) می‌جوشید، یاریگر نیازمندان بود.
رهبر معظم انقلاب اسلامی با تعبیر «انسان ۲۵۰ ساله» این حقیقت را یادآوری کرده‌اند که درواقع همه امامان معصوم(ع) در یک نور واحد تجلی می‌یابند، نوری که از هر یک از آنان در شرایط مختلف تاریخی و اجتماعی، صلح و جنگ، علم و عمل، سخاوت و جود، می‌درخشد. امام جواد(ع) در این میان، همچون سایر اهل‌بیت(ع) به ما آموختند سخاوت و دست‌گیری از نیازمندان نه تنها ویژگی یک انسان بزرگ، بلکه ویژگی هر انسان مسلمانی است که در مسیر اهل‌بیت(ع) گام برمی‌دارد.
برای درک عمیق‌تر از این سیره نورانی، گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام دکتر رضا حق‌پناه، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی و استاد دروس خارج مدرسه علمیه میرزاجعفر داشتیم تا از درس‌های زندگی امام جواد(ع) و میراث سخاوت ایشان بیشتر بدانیم.
تجلی سخاوت و جود در آموزه‌های دینی
دکتر حق‌پناه با اشاره به سخاوت ائمه(ع) می‌گوید: یکی از اصول اخلاقی برجسته در زندگی امامان معصوم(ع)، سخاوت و جود آن‌ها بود. آن‌ها همیشه در زندگی خود با دستانی گشوده و پرکرم به بینوایان و نیازمندان کمک می‌کردند، بدون هیچ‌گونه چشمداشتی و بدون اینکه این اعمال را نشانه‌ای از امتیاز خود بدانند. سخاوت در نگاه امامان(ع) یک وظیفه دینی و اجتماعی بود که در راستای فرمان خداوند متعال به آن عمل می‌کردند. سخاوت، جود و کرم مفاهیمی هستند که در مقابل بخل و تنگدستی قرار دارند. در مواردی که نیاز به بذل و بخشش احساس می‌شود، انسان باید دست و دل باز باشد و از امکانات مادی و معنوی خود برای کمک به دیگران دریغ نکند. همچنان که در مشکاة‌الأنوار فی غرر الأخبار روایتی از امام صادق(ع) داریم که حضرت فرمود: «اَلسَّخِیُّ اَلْکَرِیمُ اَلَّذِی یُنْفِقُ مَالَهُ فِی حَقٍّ» یعنی شخص سخاوتمند و بخشنده کسی است که مالش را در راه حق انفاق می‌کند. این سخن بیانگر اهمیت استفاده درست از منابع و کمک به دیگران در مسیرهای صحیح و ارزشمند است.
آموزه‌های تربیتی در نامه امام رضا(ع) به امام جواد(ع)
ایشان یادآور می‌شود: یکی از بارزترین ویژگی‌هایی که امام جواد(ع) در طول زندگی پربار خود به نمایش گذاشت، سخاوت و بخشندگی بی‌نظیر ایشان بود. امام جواد(ع) آنچنان در این مسیر پیش رفت که لقب «جوادالائمه» را به خود اختصاص داد. در عیون اخبارالرضا(ع) و در نامه‌ای مهم، یکی از ابعاد مهم از سبک زندگی امام جواد(ع) تحت تربیت امام رضا(ع) اشاره شده است. دلیل اینکه امام جواد(ع) را به جود می‌شناسیم، نمایان شدن این صفت از دوران کودکی آن حضرت است، به‌طوری که بروز و ظهور این صفت به نامه‌ای برمی‌گردد که امام رضا(ع) از مرو برای امام جواد(ع) فرستادند.
نقل شده است هنگامی که امام جواد(ع) کودکی تقریباً شش‌ساله بود، عده‌ای به امام رضا(ع) خبر دادند افرادی که در خدمت فرزند بزرگوار خود قرار داده‌اید، نوع عملکرد ایشان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. به این معنا که مردم به خدمت امام جواد(ع) می‌آمدند، سؤالات و مسائل خود را از ایشان جویا می‌شدند و از آن بزرگوار برای رفع نیازها و مایحتاج مادی و معنوی خود کمک می‌گرفتند. افرادی که در خدمت امام جواد(ع) بودند، برای اینکه این روابط کنترل شده باشد، رفت‌وآمد حضرت را به‌گونه‌ای قرار داده بودند که با مردم ارتباط نداشته باشد. این کار موجب شده بود نگاه عده‌ای به اهل‌بیت(ع) سؤال‌برانگیز باشد و نیازمندان و پرسشگران نتوانند با ایشان در ارتباط باشند. وقتی این خبر به امام رضا(ع) رسید، نامه‌ای برای امام جواد(ع) نوشت با این مضمون که «به من خبر رسیده است خدمتکارانت تو را موقع خروج از منزل از درِ کوچک بیرون می‌برند و این کار برای آن است که آنان در مورد جود و احسان تو که به مردم می‌رسد بخل می‌ورزند. من تو را به حق پدری که نسبت به تو دارم سوگند می‌دهم ورود و خروج خود را از در بزرگ قرار دهی و هرگاه می‌روی درهم و دیناری همراه داشته باش تا هر که را از تو حاجتی خواست از بخشش خود بهره‌مند کنی...». به این ترتیب بود که امام جواد(ع) طبق دستور پدر بزرگوار خود، درِ خانه را باز کرده و به فقیران و مردم کمک می‌کرد. این دستورات و توصیه‌ها از امام جواد(ع) شخصیت ممتاز و برجسته‌ای در جامعه ساخت.
سخاوت و جود در سیره امام جواد(ع)، درسی از اهل بیت(ع) در رفع نیاز نیازمندان
دکتر حق‌پناه تصریح می‌کند: سخاوت امام جواد(ع) که در شرایط سخت و در سنین کم در میان اهل‌بیت(ع) شایع بود، یادآور سیره پیامبر اکرم(ص)، حضرت علی(ع)، حضرت زهرا(س) و سایر اهل‌بیت(ع) است. آن‌ها همگی در زمان خود، غذا به دوش می‌گرفتند و به خانه فقرا می‌بردند تا از نیازمندان رفع نیاز کرده و گرفتاری‌هایشان را برطرف کنند. زندگی اهل بیت عصمت و طهارت(ع) به‌ویژه امام جواد(ع) باید الگویی برای ما مسلمانان، به‌خصوص شیعیان باشد که در برابر مشکلات اقتصادی و اجتماعی، به رفع نیا نیازمندان توجه کنیم. متأسفانه در دنیای امروز که بسیاری از افراد به دنبال انباشت ثروت و اموال خود هستند، بسیاری از مشکلات اجتماعی از قبیل فقر و نیازمندی همچنان وجود دارد. در چنین شرایطی بخل و تنگ‌نظری هیچ‌گاه نمی‌تواند مشکلات را حل کند. به جای سرزنش نیازمندان و متهم کردن آنان به کم‌کاری و تنبلی، باید به فکر حل مشکلات و رفع نیازهای آنان باشیم. در سیره اهل‌بیت(ع) هیچ‌گاه نیازمندان سرزنش نمی‌شدند، بلکه همواره به‌دنبال رفع نیازهای آنان و یاری رساندن به آن‌ها بودند.
درس‌هایی از جود امام جواد(ع) برای زندگی امروز
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی ادامه می‌دهد: حضرت امیرالمؤمنین(ع) در حکمت ۱۳۷ نهج‌البلاغه و در مورد راهی برای افزایش روزی می‌فرماید: «اسْتَنْزِلُوا الرِّزْقَ بِالصَّدَقَةِ» یعنی روزی را به صدقه دادن فرود آرید. به بیانی دیگر، با انفاق و صدقه دادن به دیگران، رزق خود را از خداوند دریافت کنید. این توصیه بسیار آموزنده به‌ویژه در زندگی اجتماعی ما بسیار کاربرد دارد. امامان معصوم(ع) به ما آموختند کمک به نیازمندان و بخشش مال در راه خدا نه تنها موجب برکت در مال می‌شود، بلکه در نهایت سبب رفع مشکلات و گرفتاری‌های فرد خواهد شد. این آموزه‌ها و سیره اهل‌بیت(ع) باید الگوی عملی برای ما مسلمانان و به‌ویژه شیعیان باشد. در دنیای امروز که با مشکلات اجتماعی و اقتصادی روبه‌رو هستیم، باید از سیره اهل‌بیت(ع) پیروی و در رفع نیازمندی‌های جامعه تلاش کنیم. باید به‌جای تکیه بر ثروت و مال خود، به فکر دیگران باشیم و به‌قدر توان خود به نیازمندان کمک کنیم. این تنها راهی است که می‌تواند مشکلات جامعه را حل کند و موجب برکات بیشتری در زندگی فردی و اجتماعی‌مان شود. در روایتی از امام رضا(ع) داریم که حضرت فرمود: «انسان سخاوتمند از غذای دیگران می‌خورد تا دیگران از غذای او بخورند، ولی انسان بخیل از غذای دیگران نمی‌خورد تا از غذای او نخورند». این نکته نیز به‌خوبی بیانگر تفاوت میان انسان سخاوتمند و بخیل است و به ما می‌آموزد سخاوت در عمل باید در زندگی ما نهادینه شود.
دکتر حق‌پناه در پایان تأکید می‌کند: باید به یاد داشته باشیم براساس آموزه‌های اهل‌بیت(ع)، بخشش به هیچ‌وجه موجب کمبود مال نمی‌شود، بلکه برکت و افزون شدن آن را در پی دارد. بنابراین اگر می‌خواهیم زندگی خود را به سامان و خوشبختی برسانیم، باید دست از خودخواهی برداشته و به‌قدر توان در راستای رفع نیازهای دیگران گام برداریم. در این مسیر، امام جواد(ع) به‌عنوان الگویی از سخاوت و جود به ما یاد دادند هیچ‌گاه از کمک به دیگران دریغ نکنیم و از هیچ‌چیز در مسیر خداوند متعال ترسی به دل راه ندهیم. این فرهنگ بلند و ارزشمند را باید در زندگی روزمره خود پیاده‌سازی کنیم تا جامعه‌ای بهتر و مهربان‌تر بسازیم.