چگونگی تحول در علوم انسانی از دیدگاه شهید صدر

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، دکتر مرتضی مرتضوی کاخکی، عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه رضوی درهمایش ظرفیت‌های اندیشه شهید صدر در تحول علوم انسانی به بیان  چگونگی تحول در علوم اقتصادی با استفاده از آراء شهید صدر پرداخت.

وی در این جلسه که با گرامی داشت یاد استادان برجسته اقتصاد اسلامی مرحوم آقای دکتر داوودی و موسویان آغاز شد به این مسئله پرداخت که اساساً علوم انسانی علوم بدون جهت نیستند بلکه آنها رسالت‌هایی دارند و رسالت آنها هم تعمیق و تحقق رسالت تمدن غربی است.

دکتر مرتضوی کاخکی با بیان اینکه تمدن غربی آزادی را به عنوان ارزش اساسی خود در نظر گرفته است گفت: این آزادی در منظومه فکری و چهارچوب جهت‌گیری و جهان بینی و انسان شناسی تمدن غربی شکل گرفته است.

وی افزود: شهید صدر مبتنی بر این ایده که علوم انسانی غربی جهت‌گیری دارند و می‌خواهند این آزادی را در زندگی دنیایی محقق کنند به این بصیرت ما را رهنمون می‌کند که نهادهایی که در عرصه و سپهر اجتماعی تمدن غربی بنیان نهادینه شده‌اند این‌ها درونشان این ارزش ذاتی و این مبنای فکری کاملاً متبادر است.

وی ادامه داد: در عرصه سیاسی این تبدیل شده به دموکراسی و نهادهای مردم سالاری و در اقتصاد هم ما شاهد این هستیم که الگوی ایده‌آل نهاد رقابتی بازار آزاد است.

عضو هیئت علمی دانشگاه رضوی بیان داشت: این یعنی هم در نهادسازی برای آنها معنا پیدا کرده که امروزه اقتصاد غربی، اقتصاد سرمایه‌داری یک اقتصاد بازار آزاد می‌دانند و هم در عرصه نظری خودش را کامل نشان داده است.

وی افزود: در اقتصاد خرد و در مکاتب اقتصادی در مورد مزایای رقابت آزاد چه در داخل یک صنعت و چه در داخل یک کشور و چه در حتی فضای بین المللی در مورد تجارت آزاد بحث‌های فراوانی داشته و آن را تئوریزه کرده به عنوان یک الگوی ایده‌آل و الگوی منطقی و عقلانی برای همه صحبت می‌کنند وهرگونه انحصار و دوری از این فروض رقابت را به عنوان یک انحراف و جریان اصلی در نظر می‌گیرند.

دکتر مرتضوی کاخکی بیان داشت: اگر ما به علم اقتصاد نگاه کنیم علاوه بر اینکه توصیف کننده نهادهای غربی دنبال کننده آزادی است آن را کاملاً تئوریزه کرده، حالا که ما همچین علمی نسبت به اقتصاد داشتیم و می‌خواهیم نسبت خود را با این علوم مشخص کنیم دو حالت را باید در نظر بگیریم.

وی افزود: یک حالت اینکه نمی‌خواهیم جامعه‌ مبتنی بر اسلام و ایدئولوژی اسلامی حرکت کند فقط به عنوان یک مسلمان می خواهم نسبتم را با این علوم مشخص کنم! حالت دیگر آنکه من در جامعه مبتنی بر اسلام که می‌خواهد نظامات و نهادهای خودش را مبتنی بر اسلام تنظیم کند نسبتم را می سنجم.

وی ادامه داد: فرض اول که هم اکنون در مورد اسلام ما صادق نیست. اما اگر بخواهم یک علمی را داشته باشم که متناسب با شرایط یک جامعه مبتنی بر اسلام باشد باید نگاه کنم به اندیشه‌های اقتصادی و این تفکر را داشته باشم که آیا اندیشه‌های اقتصادی و آراء اقتصادی این‌ها از آن مبنا اخذ شده‌اند؟!

استاد مرتضوی گفت: یعنی مبنای غربی بر روی معرفت تاثیر مستقیم داشته است یا نه؟ به خاطر اینکه برخی از آراء غربیان مستقیماً از آن اندیشه اخذ شده‌اند اما برخی از آرا از آن مبنا اخذ نشده‌اند بلکه هماهنگی و انسجام با آن رسالت را دارند صرفاً اندیشه‌هایی را تمدن غربی نفی کرده است که متناقض با اندیشه او بوده است.

وی افزود: پس اگر با این اندیشه من نگاه کنم میزان ارتباط این علوم با چهارچوب فکری را بررسی می‌کنم صحت اندیشه‌ها را هرچند از مبنای نادرستی هم اخذ شده باشد مجدد بررسی می‌کنم که آیا تنافر و تناقض با اندیشه اسلامی خودم را دارند آنها را پیرامون هسته اصلی فکر اقتصاد اسلامی قرار دهم تا بتوانم به یک علم اقتصاد اسلامی برسم.

وی ادامه داد: بنابراین رسالت اقتصاد اسلامی نقد و بررسی عالمانه و از پایگاه استقلال فکری در مورد علوم است و بعد قرار دادن رسالت اصلی اقتصاد اسلامی که به نظر می‌رسد متناسب با آراء شهید صدر و کرامت انسانی به عنوان خلیفه الهی باشد از مسیر تحقق عدالت است که اگر به عنوان رسالت اقتصاد اسلامی درک کنیم آن زمان می‌توانیم به یک علم اسلامی متناسب با این روش مبتنی بر آراء شهید صدر ان شاالله برسیم.