مبانی حقوق بشری قرآن کامل و دقیق تر از منشور جهانی حقوق بشر

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، نخستین نشست علمی از سلسله‌گفت وگوهای بین‌المللی قرآنی با موضوع «قرآن و حقوق بشر» با همکاری دانشگاه علوم اسلامی رضوی، دانشگاه السویس مصر، معاونت بین‌الملل آستان قدس رضوی و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در مشهد برگزار شد.

در این نشست استادان دانشگاه علوم اسلامی رضوی و دکتر جمال رجب سیدبی از دانشگاه الیویس مصر به طرح دیدگاه‌های خود پیرامون قرآن و حقوق بشر پرداختند.

پس از طرح موضوع نشست از سوی حجت الاسلام والمسلمین دکتر مصطفی فقیه اسفندیاری، معاون بین الملل آستان قدس رضوی و دبیر علمی این نشست، حجت الاسلام والمسلمین دکتر علی‌اکبر رستمی، عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی، به ارائه دیدگاه خویش با موضوع «مبانی کرامت انسانی در قرآن کریم» پرداخت.

حجت الاسلام والمسلمین دکتر علی اکبر رستمی، با اشاره به منشور جهانی حقوق بشر به پنج حق بشریِ مذکور در آن اشاره کرد: حق حیات، حق کرامت، حق آزادی، حق تعلیم و تربیت و حق برابری. که این حقوق، البته با مبنایی بسیار متفاوت از مبانی فکر غربی در قرآن، به‌طور کامل‌تر و دقیق تر بیان شده است.

وی در ادامه به دو مبنای متفاوت حقوق انسانی در قرآن اشاره و گفت: مبداء نخست، خلقت انسان از سوی خداوند و مبداء دوم عدالت است که بر اساس مبنای خلقت حقوق انسان شامل حق جسمانی و حقوق معنوی و روحی می‌شود. زیرا بر اساس نحوۀ خلقت انسان از جانب خداوند، حقوق وی نیز شامل هر دو بُعد می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه رضوی بیان داشت: خلقت جسمانی انسان در آیۀ «وَ بَدَأَ خَلق‌َ الإِنسان‌ِ مِن‌ طِين»‌ٍ (سجده، 7) و خلقت روحی او در آیۀ مبارکۀ «فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي» (حجر،29) بیان شده است. همین ابعاد معنوی و روحانی انسان سبب شده انسان نسبت به دیگر موجودات، خلقت ممتازی داشته باشد و مطابق آیۀ 70 سورۀ اسراء، «وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَنِي آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى‌ كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِيلًا» موصوف به صفت کرامت نیز شود.

وی افزود:  صفت کرامت برای انسان محصول این خلقت ممتاز الهی است بر این اساس وقتی کرامت انسان با تقوای الهی افزون شد با کرامت‌ترین بندگان متقی‌ترین آنها خواهد بود.

حجت الاسلام والمسلین دکتر رستمی بیان داشت: حق آزادی و حریت انسان در منظر قرآنی نیز بر همین اساس قابل تفسیر است. حق آزادی در انتخاب مسیر زندگی، «إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَ إِمَّا كَفُورًا» (انسان، 3) و یا حق آزادی انسان در انتخاب دین «لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ» (بقره،255)، بر اساس نگاه قرآنی است.

وی افزود: در نگاه غربی، حق آزادی به آزادی در شهوات و غرایز و امیال اطلاق می‌شود. در قرآن برای نیل به آزادی حقیقی، شهوات انسانی مطابق خلقت او که شامل ابعاد معنوی و روحی می‌شود، ضابطه‌مند است.

عضو هیئت علمی دانشگاه رضوی بیان داشت: مبداء دوم که مبداء عدالت الهی است از آیۀ شریفۀ «لا یُکَلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلاّ وُسْعَها» (بقره،286) استفاده می شود. عدالت در قرآن با برقراری عدالت و قسط به‌عنوان هدف ارسال رسل بیان شده که در دو آیه «لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمِیزانَ لِیَقُومَ النّاسُ بِالْقِسْطِ» (حدید،25) و «وَلِكُلِّ أُمَّة رَّسُول فَإِذَا جَآءَ رَسُولُهُم‌ قُضِيَ بَينَهُم بِالقِسطِ وَهُم‌ لَا يُظلَمُونَ» (یونس،47) می بینیم.

وی در پایان گفت: حق مساوات که در منشور حقوق بشر ذکر شده به شکل کامل‌تری در آیاتی نظیر «إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا» (احزاب،25) بیان شده است.