رابطه جامعه توحیدی با عدالت اجتماعی از منظر امام رضا(ع)

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، هشتمین پیش نشست ملی پنجمین کنگره جهانی حضرت رضا با موضوع اندیشه تمدنی حضرت رضا(ع) عدالت برای همه ظلم به هیچکس در ضمن کرسی علمی ترویجی دانشگاه علوم اسلامی رضوی با ارائه علمی حجت الاسلام والمسلمین دکتر رحمت الله کریم زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه رضوی، دکتر غلامرضا جلالی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دبیری علمی حجت الاسلام والمسلمین دکتر علی اکبر رستمی و نقد حجت الاسلام والمسلمین دکتر علی جلائیان اکبرنیا برگزار شد.

ابتدا دکتر جلالی به تبیین موضوع «عدالت و رافت از منظر امام رضا(ع)» پرداخت و عنوان کرد: یک جامعه برای تمدن‌سازی  در گام نخست به دو عنصر احسان و عدالت احتیاج دارد.

وی ابراز کرد: اگر انسان به سمت عدالت محوری برود و جامعه‌سازی کند موفق‌تر خواهد بود در واقع عدالت به دو معنا تعبیر می شود نخست عطا کردن حق به صاحب آن و قراردادن چیزی در جایگاه خود.

جلالی بیان کرد: از منظر امام رضا(ع) عدل در سه رویکرد مورد توجه قرار گرفته است نخستین معنا عدال الهی است که در اولویت است و در تفکر شیعه تمام بحث‌های عدالت از عدال الهی نشات گرفته است، دومین رویکرد عدالت پیشوایانی است که زمام امور جامعه را در اختیار دارند و عدالت در مفهوم اجتماعی رویکرد دیگری است که در نحوه تعامل آحاد جامعه با هم است.

وی در ادامه به چیستی رافت و محبت اشاره کرد و دو شرط را لازمه تحقق محبت در انسان دانست و گفت: نخستین شرط وجود ملکه عدالت است و در واقع رافت و محبت به عدالت بر می‌گردد و انسان در زندگی اجتماعی خود به رافت و محبت رو می آورد. بنابراین ملکه عدالت و زندگی اجتماعی در تحقق رافت تاثیر دارد و فرد محبوب هم باید از توازن برخوردار باشد تا نسبت به او کشش پیدا شود.

منشا رحمانیت در بین انسان‌ ریشه الهی دارد

جلالی با بین اینکه منشا رحمانیت و رحمت در بین انسان‌ها ریشه الهی دارد و محل ظهور و بروز رحمت است در ابتدای هر سوره کلمه «بسم الله الرحمن الرحیم» آمده است تا دلبستگی مردم به رحمت الهی افزون شود و این نکته به ما یادآوری می‌شود که ما  تنها از راه رحمت و مودت می‌توانیم در دل دیگران راه یابیم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم فرهنگ اسلامی در ادامه با اشاره به آیه 128 سوره توبه گفت: در این آیه از قرآن آمده است: «قطعا براى شما پيامبرى از خودتان آمد كه بر او دشوار است‏ شما در رنج بيفتيد به هدايت شما حريص و نسبت به مؤمنان دلسوز مهربان است».

وی افزود: توصیف قالب پیامر اکرم(ص) بین آحاد مومنین رحمت ایشان است و پایه نخستین جامعه عدالت و از دل عدالت این رحمت بوجود می‌آید که اگر فراگیر شود منشا تمدن خواهد شد.رحمت بر هر صاحب حیات و رافت بر هر موجودی نهاده شده است اگر جامعه‌ای به خشونت کشیده شود از ذات خود دور شده است.

به گفته این پژوهشگر، محبت اساس شکل‌گیری جامعه و عامل پایداری آن است. در واقع خیرخواهی را باید در میان مردم رواج داد تا مردم با هم تعامل داشته باشند و بر مدار خیرخواهی قرار گیرند.

وی در ادامه با بیان اینکه ولایت ارتباط نزدیکی با محبت دارد، گفت: آحاد جامعه از طریق ولایت و امامت بحث محبتشان ترغیب می شود و محبت از اعتدال زاده می‌شود و در کنار عدالت از ظرفیت تمدنی برخوردار است و نهایت اعتدال در انسان خاستگاه ظهور و بروز آن می‌شود.

رابطه جامعه توحیدی با عدالت اجتماعی از منظر امام رضا(ع)

حجت الاسلام والمسلمین دکتر کریم زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی نیز در ادامه این نشست به رابطه جامعه توحیدی با عدالت اجتماعی از منظر امام رضا(ع) اشاره کرد و گفت: اساس عدالت را حق تشکیل می‌دهد و عدالت از اوصاف فعل است و منشا عدالت در همه جا وصف افعال است.

حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر کریم‌زاده تصریح کرد: گاهی نسبت به جامعه نگاه عرفی، فقهی و یا عقلی داریم. اما با این فرضیه که جامعه از هویت برخوردار است، احکام و آثار فراوانی ناظر به آن جامعه است در واقع با نگاهی به جامعه بشری،حیوانات و نباتات می بینیم همه از زندگی جمعی برخوردار هستند.

وی ادامه داد: خلقت انسان غایتمند و هدفمند است و جامعه نیز باید هدفمند باشد. در واقع رسیدن به قرب الهی فقط در بستر رسیدگی به هم نوع و کمک به دیگران تحقق می یابد و سعادت و شقاوت هر فرد در گرو سعادت و شقاوت جامعه است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی راه استقرار عدالت در اجتماع را از دو طریق تکوین و تشریع ذکر کرد و گفت: فلسفه حکومت ایجاد عدالت است، خداوند تمام موجودات را در جایی که شایسته باشد قرار داده است و خداوند عین عدل است، عالم تکوین برای رسیدن به کمال برنامه دارد که باید بر پایه عدالت باشد.

وی ادامه داد: تشریع و نظام حاکم بر امور طبیعی برای حیوانات، انسان، جمادات و .... مبتنی بر عدالت است. و این جامعه توحیدی در کلام امام رضا(ع) تجلی یافته است.

حجت‌الاسلام و المسلمین دکترکریم‌زاده با اشاره به حدیث معروف سلسله‌الذهب از حضرت رضا(ع) که می‌فرمایند: «كلمه لا اله الا الله حصني و من دخل حصني امن من عذابي» گفت: حصن توحید است و هر چیز در سایه آن باشد محفوظ می‌ماند.

وی خاطر نشان کرد: لازمه توحید در حاکمیت امام معصوم(ع) است و شانیت امام استقرار عدالت در جامعه و مقابله با ظلم و ستم است. اساس پلیدی‌ها، بی عدالتی  و اساس پاکی‌ها رعایت عدالت است.

شایان ذکر است در پایان هر بخش از سوی دبیر علمی نشست، خلاصه بحث و پیام اصلی ارائه کننده تبیین و سپس از سوی ناقد جلسه نقد و نظر پیرامون مباحث مطرح شد که ارائه کنندگان نیز در پایان به پاسخ نقد در این زمینه پرداختند.