امکان وقف برای همه فراهم است

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، حجت‌الاسلام والمسلمین دکترعبدالرضا اصغری، عضو هیئت علمی دانشگاه رضوی و مدیر توسعه وقف و مشارکت‌های اجتماعی بنیاد بهره‌وری موقوفات آستان قدس رضوی در یک گفت و گو  به مناسبت هفته وقف به سوالاتی دراین زمینه پاسخ گفت و ضمن اشاره به قلمروی متنوع وقف بر فراهم شدن امکان وقف برای همه مردم و علاقمندان به این صدقه جاری تاکید کرد.

مشروح گفت و گو در ادامه تقدیم می شود:

چه بخشی از فرآیند و موضوع وقف هست که درباره آن مردم، کمتر مطلع هستند و نیاز است در اطلاع رسانی‌ها و تولید محتوا در آن تمرکز شود؟

دو حوزه در این زمینه نیاز به تمرکز ویژه دارد: یک حوزه قلمروهای وقف؛ با این توضیح که هنوز بسیاری از افراد فکر می‌کنند اگر آپارتمان و زمین و خانه و باغ داشتی می‌توانی وقف کنی و پول‌دارها می‌توانند واقف شوند. در حالی‌که ما باید به مردم اطلاع رسانی بکنیم که قلمروهای وقف متنوع است و همه می‌توانیم واقف رضوی باشیم. جدای از وقف ملک، وقف سهام، پول در قالب وقف وکالتی و مشارکتی، وقف حقوق معنوی، وقف نشان تجاری حق اختراع و حق تالیف همگی در حوزه‌ موقوفات می‌گنجد.  این قلمروها باید به مردم اطلاع‌رسانی بشود. حوزه دوم که مغفول مانده این است که مردم از خروجی‌های وقفی و آثار و برکات وقف کمتر اطلاع دارند. اگر از مردم سوال کنیم می‌گویند امام رضا(ع) خیلی موقوفه دارد و واقف هم زیاد دارد، ولی این همه را چه‌کار می‌کند؟درآمد این موقوفات کجا هزینه می‌شود؟ مردم نمی‌دانند که خیلی از این وقفیات اصلا درآمدش وارد حرم نمی‌شود و خدمات عام‌المنفعه است. به عنوان مثال، بیمارستان منتصریه در خیابان جنت  مشهد به‌کلی وقف است. در این بیمارستان تمام پیوندها با کمک درآمد وقفی خانم رابعه قهرمان، رایگان انجام می‌شود. این عواید به نام امام رضا(ع) و  براساس آن‌چه که واقفین در وقف‌نامه ها مقرر فرمودند هزینه می‌شود و یک ریال جا به جا نمی‌شود. اما مردم به حدکافی نسبت به قلمروها و  نسبت به هزینه کردها اطلاع ندارند.

وضعیت آثار مکتوب و تالیفات در زمینه وقف به چه صورت است؟

عمده منشوراتی که در حوزه وقف موجود است عمدتا سنتی هستند. یعنی هنوز نویسندگان ما به مباحث جدید مستحدثه نپرداخته‌اند. از طرفی، این کتاب‌ها تنوع موضوعی و سنی ندارند. آثار موجود، بیشتر علمی، تخصصی و پژوهشی هستند که برای یک طیف خاصی قابل استفاده است. درحالی‌که مخاطب ما تمام مردم هستند و همه مردم باید وقف، احکام وقف، قلمروهای وقف و این‌که چه چیزی را می‌توان وقف کرد، چرا باید اموالمان را وقف کنیم و ... را بشناسند. باید بخشی از این محتواها به کتب درسی دانش‌آموزی و دانشگاهی راه پیدا کند. حوزه وقف باید وارد ادبیات داستانی و فیلم‌ها و سریال‌ها بشود. احکام و شیوه‌ها و برکات و اهمیت وقف را به دانش آموزان و دانشجویان به زبان داستان بگوییم؛ درست مثل کارهایی که برای شهدای عزیز انجام می‌شود و ادبیات داستانی در خدمت سیره‌نگاری شهدا قرار گرفته‌است تا جذاب و خواندنی باشد. این کار باعث آشنایی تعداد قابل توجهی جوان و نوجوان با زندگی‌نامه شهدا شده‌است. حوزه وقف هم نیاز به تولیدات داستانی دارد. در این زمینه خوشبختانه به‌نشر تالیفاتی داشته که طبیعتا کافی نیست و موضوعات زیادی برای نگارش داستان و رمان وجود دارد. نگارش زندگی‌نامه واقف و موقوفه و تبیین نیات او با هدف آشنا شدن مردم با برکات وقف می‌تواند دست‌مایه تولید اثر هنری باشد. اصلا یکی از دلایل تصرف موقوفه و عدم پرداخت اجاره وقف توسط عده‌ای از مردم به خاطر ناآگاهی و کمبود منشورات در این زمینه است.

شبهه ای که وجود دارد عمده موقوفات، از گذشته است و مردم امروز مثل گذشته وقف نمی‌کنند؛ آیا این مساله درست است؟

ببینید ما مثل گذشته واقفین بزرگ نداریم، چون مالکین بزرگ نداریم. ما کسی نداریم که مثل قدیم چند پارچه آبادی داشته باشد. ولی اقبال به وقف بیشتر از گذشته است و تعداد واقفین بیشتر از گذشته است. در این سال‌های اخیر هر سال نسبت به سال گذشته، هم از نظر کمیت و هم از نظر کیفیت شاهد توسعه وقف هستیم. شاهد اقبال اشخاص در مدل‌های مختلف وقف هستیم؛ چه واقفین دارایی و چه واقفین وقف مشارکتی و وکالتی افزایش یافته‌اند. نمونه‌ای از وقف مشارکتی در حال حاضر این است که برای ساخت رواق زیرسطحی صحن پیامبر اعظم(ص) در حرم‌مطهر سهم‌های یک میلیون تومانی در نظرگرفته شده که هر فرد با خرید یک تا هزاران سهم می‌تواند در ساخت بخشی از حرم مطهر شراکت کند. این رویداد گرچه هنوز به‌طور رسمی تبلیغ نشده اما  با استقبال مواجه شده‌است. درحال حاضر خلاف تصورات، هم قلمرو وقف توسعه یافته و هم تعداد واقفین زیاد شده و هم تنوع سنی و جنسیتی گسترده‌ای در بین واقفین شاهد هستیم. به‌واقع من شهادت می‌دهم علیرغم مشکلات اقتصادی اقبال مردم به وقف زیادتر از گذشته شده‌است.

شما در فرمایشات خود از وقف های‌جدید صحبت کردید. این مورد را بیشتر توضیح دهید.

در آستان قدس رضوی در حوزه وقف دو اقدام جدی و جدید در حال انجام است: یک: اجرای مدل‌های جدید وقف مانند وقف وکالتی که در راستای اجرایی کردن وقف پول هست. وقف مشارکتی در آستان قدس خیلی جدی است و اعث می‌شود بسیاری از مردم به آرزویشان که واقف رضوی بودن است، برسند. امروزه دفاتر مشاوره وقف در حرم‌مطهر، کانون‌های وقف در استان‌ها و سایت وقف رضوی روش‌های متنوع وقف را برای مردم تبیین و اجرا می‌کنند. اقدام جدی دوم در حوزه‌های گسترش قلمروهای وقف از شیوه های سنتی به سمت قلمروهای نوین است. ما براساس آینده‌پژوهی و مطالعه و پژوهش به این نتیجه رسیدیم در آینده قلمروهای نوینی برای حوزه وقف خواهد بود. مثل متاورس، ارزهای دیجیتال، آنلاین شاپ و... درحال حاضر ما پژوهش‌های حقوقی و و فقهی این قلمروها را انجام می‌دهیم و  بسترهای  اجرایی آن را از همین الان آماده می‌کنیم که در زمان خودش، آستان قدس رضوی معطل برنامه‌ریزی و مطالعه نباشد و قلمروهای بالقوه، زمینه‌ها، بسترها و آیین‌نامه‌ها  فراهم باشد تا زمانی که قابلیت ایقاف بود عملیاتی کنیم.

پیشنهادتان برای نگارش داستان و رمان در زمینه وقف چه زمینه‌هایی است؟

یکی این‌که درباره واقفین بزرگ و شاخص قبل و بعد از انقلاب، کتاب به شکل داستانی وجود ندارد. ما در بین خانم‌ها واقفان برجسته داریم که خود سرفصل تالیف است. واقف، موقوفه، نیت و برکت وقف با هدف رفع شبهات و اعتماد سازی می‌تواند زمینه نگارش اثر باشد..

ما اگر بتوانیم از طریق رمان و داستان به مردم اطلاع‌رسانی کنیم که چه خدمات اجتماعی ارزنده‌ای در قالب وقف در جامعه وجود دارد، مردم اقبال گسترده‌تری به وقف خواهند داشت. مهم است که ما "وقف"  را به مردم معرفی کنیم نه چیزهای دیگری مثل خیر و هبه . وقف فرصتی است برای ماندگار شدن؛ . مرحوم عتیقی 515 سال پیش مرحوم شده اما هنوز اسمش، موقوفه‌اش و نیتش زنده است و استفاده می‌شود.

به نقل از ماهنامه کتاب رضوی / به نشر