اخلاق و قناعت طلبگی تا گفتار و رفتار نیک با مردم

به گزارش روابط عمومی دانشگاه  علوم اسلامی رضوی، حجت الاسلام والمسلمین دکتر  سید مهدی احمدی نیک، عضو هیئت علمی و استادیار گروه فقه و اصول دانشگاه علوم اسلامی رضوی پیرامون «اخلاق و قناعت طلبگی» به بیان مطالبی در رد دنیا طلبی، عمل به گفتار و  رفتار نیک با مردم و نیز راه کار های آن سخن گفت که در ادامه تقدیم مخاطبان می شود:

دنیاطلبی، انتهای دید کوردلان است
امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) در یکی از خطبه‌های نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «إِنَّمَا الدُّنْيَا مُنْتَهَى بَصَرِ الْأَعْمَى، لَا يُبْصِرُ مِمَّا وَرَاءَهَا شَيْئاً، وَ الْبَصِيرُ يَنْفُذُهَا بَصَرُهُ وَ يَعْلَمُ أَنَّ الدَّارَ وَرَاءَهَا، فَالْبَصِيرُ مِنْهَا شَاخِصٌ وَ الْأَعْمَى إِلَيْهَا شَاخِصٌ، وَ الْبَصِيرُ مِنْهَا مُتَزَوِّدٌ وَ الْأَعْمَى لَهَا مُتَزَوِّدٌ.»
می‌دانیم که رفتن به‌دنبال رزق‌وروزی به‌مقدار ضرورت و برای برطرف‌شدن نیازهای زندگی، نه‌تنها مذموم نیست بلکه مورد توصیه بوده و به‌عنوان جهاد تلقی شده است و در روایتی آمده کسی که برای به‌دست‌آوردن رزق همسر و فرزندانش از راه حلال تلاش کند، مانند کسی است که در راه خداوند تلاش می‌کند.
اما چالشی که امروز با آن مواجه هستیم و تقریبا فراگیر شده این است که دنیا به‌عنوان هدف و گاهی هدف اصلی برای برخی مطرح می‌شود؛ اینجاست که امیر مؤمنان می‌فرمایند: نگاه به دنیا بدون توجه به معیارهای دینی و توصیه‌های قرآنی و وحیانی، نهایت دید کوردلان است.
برای مثال اگر کسی را در مکانی زندانی کنند، این شخص هرجا را نگاه کند، دیوار می‌بیند و افق دیدش از این دیوار فراتر نمی‌رود. کسی که فقط دنیا را می‌بیند، ورای دنیا چیزی را نمی‌بیند و این یعنی یا خداوند را نمی‌بیند یا اعتقادش نسبت به زندگی بعد از دنیا ضعیف است؛ پس تمام توان جسمی را به کار می‌گیرد که به دنیا برسد، به مقام یا به ثروت برسد.
به‌تعبیر دیگر، چنین شخصی اهل بصیرت نیست و با کسی که تلاشش کسب ثروت از راه حلال برای تأمین زندگی خانواده خود و با توجه به دستورات دینی است، بسیار متفاوت خواهد بود.
کسی که علاوه بر این دنیا، بعد از مرگ را نیز می‌بیند، از مالی که به دست آورده در راه خدا انفاق می‌کند و زاد و توشه‌ای برای آخرت خود برمی‌دارد و می‌داند که دنیا محل ماندگاری نیست و ما مانند مسافری که مدتی در مکانی اتراق کرده هستیم که نباید دل به مکان موقت خود ببندیم.
امام علی (علیه السلام) در ادامه می‌فرمایند: انسان بصیر از دنیا توشه برمی‌گیرد و همیشه از توان فکری و جسمی خود برای آخرت خود استفاده می‌کند تا درجات مهمی را در آخرت رقم بزند.

اگر طلبه خودش به سخنان خود توجه نکند، بحران هویت فرهنگی در جامعه ایجاد می‌شود
اما اولین مخاطب سخنان حضرت، ما طلبه‌ها هستیم. طلبه به‌عنوان کسی که آموزه‌های دینی را یاد گرفته و می‌خواهد به مردم یاد بدهد، اگر به سمت دنیا حرکت کند، مردم به او بدبین می‌شوند و در ادامه به آموزه‌های دینی و اصل دین بدبین می‌شوند و عمل طلبه ایجاد دافعه می‌کند و این خلاف رشته‌ای است که انتخاب کرده است.
اگر مردم ببینند که طلاب از موقعیت‌ها سوءاستفاده کرده و خودشان توصیه‌های خود را عمل نمی‌کنند، ناامید می‌شوند و بعد فاجعه و بحران هویت فرهنگی اتفاق می‌افتد که نمی‌توان آثار زیان‌بار آن را تصور کرد.
باید این فرمایش امیر مؤمنان (علیه السلام) را نصب‌العین خود قرار دهیم که خدای‌ناکرده منحرف نشویم، زیرا اگر دیگران از موقعیت سوءاستفاده می‌کنند، اگر اختلاس می‌شود یا فشارهای اقتصادی وجود دارد، ما باید به‌گونه‌ای عمل کنیم که عملمان خود جنبه امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر داشته باشد که اگر اهل علمی آلوده به این مسائل شود با توجه به موقعیتی که دارد زیان و ضررش بسیار بیشتر از غیر اهل علم است.

رفتار خوب با مردم، از وظایف طلبه است
نکته دیگر در بحث وظایف طلبگی این است که باید با مردم با اخلاق حسنه رفتار کنیم و این بسیار مهم است؛ همان طور روایتی از حضرت امام رضا (علیه السلام) آمده که هیچ‌چیزی سنگین‌تر از حسن خلق در نامه عمل انسان نیست.
اما یکی از موارد اخلاق خوب، معاشرت نیکو با مردم است؛ یعنی هرکس در هر مسئولیتی که قرار دارد، مثل قضاوت یا کار اجرایی، نباید به‌گونه تحکم‌آمیز با دوستان و زیردستان خودش که در واقع برادران دینی او هستند رفتار کند.
قرآن کریم در رابطه با پیامبر گرامی اسلام می‌فرماید: خدای متعال به تو ترحم داد و اگر اخلاق خوبی نداشتی مردم از اطراف تو پراکنده می‌شدند. خود پیامبر گرامی در روایات فراوان و اهل‌بیت نیز در سیره خود همیشه توصیه به اخلاق نیک در برخورد با مردم داشته‌اند.
تبلور اخلاق نیک بیش از همه در خانواده است. کسی که با مراجعان، دانشجویان و همکاران خود خوب رفتار می‌کند، اگر در فضای خانه و با خانواده هم همین اخلاق را داشت، معلوم است که اخلاق خوبی دارد؛ همان طور که نقل است هنگامی که سعد بن معاذ، یکی از اصحاب بزرگ پیامبر اسلام رحلت کرد، پیامبر به احترام او بدون عبا و با پای برهنه برای تشییع او آمدند. هنگامی که سعد را با دستان خود در قبر گذاشته و لحد را گذاشتند، مادر سعد گفت که بهشت گوارایت باد، اما پیامبر فرمودند نباید در رابطه با افراد سریع قضاوت کرد و سعد دچار فشار قبر شده است. هنگامی که از علت فشار قبر سعد، سؤال شد، فرمودند: برای اینکه در خانه بد اخلاقی می‌کرد.

از راه‌کارهای رسیدن به خوش‌اخلاقی، آشنایی با آموزه‌های دینی است
یکی از راه‌های رسیدن به اخلاق نیکو، این است که با آموزه‌های دینی آشنا باشیم که در این صورت، کلامی که مملو از اخلاص و تقوا است خودبه‌خود بیش از هر چیزی در ما تأثیر می‌گذارد و غیرمستقیم تشویق می‌شویم که خوش‌اخلاق باشیم.
نکته دوم این است که باید تمرین کنیم تا رفتارمان طوری باشد که هیچ‌کس از دست ما ناراحت نشود و همین فکر که نباید کسی از دست من ناراحت شود، به ما کمک می‌کند که رفتارهای رنج‌آور برای دیگران را کنار بگذاریم.

توصیه پایانی: جهاد تبیین
در آخر خوب است همه به توصیه رهبر معظم انقلاب درباره جهاد تبیین توجه کنیم.
مخاطب جهاد تبیین همه مردم هستند ولی در درجه اول طلبه‌ها هستند که باید آرمان‌ها و دستاوردهای انقلاب اسلامی را در کنار اهداف و آرمان‌های دینی برای مردم بگویند که آشناشدن مردم با این آرمان‌ها کمک می‌کند در برابر دشمن زود تسلیم نشده و فریب نخورند.
دشمن با این سیطره عظیم رسانه‌ای که به‌تعبیر رهبری امپراطوری رسانه است از کوه، کاه می‌سازد و کاه را تبدیل به کوه می‌کند، یعنی اگر حرکت مهمی از سوی انقلاب صورت گیرد که به نفع مردم و کشور است، دشمن آن را کوچک می‌کند که از چشم مردم بیفتد و از طرف دیگر اگر ضعفی در مسئولان ما باشد، این ضعف را آن‌قدر بزرگ جلوه می‌دهد که خدماتشان به چشم نیاید.