نخستین سمپوزیوم ارتباطات زیارت برگزار شد

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، به همت دانشگاه رضوی، نخستین نشست علمی سمپوزیوم ارتباطات زیارت با عنوان «زیارت و ارتباطات میان فرهنگی» با حضور جمعی از اساتید و پژوهشگران حوزه زیارت در بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد. 

در ابتدای این نشست علمی که با دبیری علمی حجت الاسلام دکتر «علی الهی خراسانی» برگزار شد، «محمد نصراوی» از پژوهشگران حوزه زیارت به ارائه مباحثی با موضوع «زیارت پژوهی در آکادمی‌های دنیا» پرداخت. 

دال مرکزی مطالعات زیارت، مفهوم امام (ع) است
نصراوی گفت: در مطالعه کارکرد‌های زیارت به عنوان فرآیندی انسان شناختی، ۲ رویکرد «مطالعات فرقه گرایانه» و «مطالعه کارکرد گرایانه» به زیارت وجود دارد.  
وی افزود: علاوه بر این، مطالعه متون زیارتی با عنوان «زیارتنامه ها» و کارکرد‌های ارتباطی و گفتمان سازی این زیارتنامه‌ها را فراموش کرده ایم.  
نصراوی خاطرنشان کرد: جهان شیعی خودش را در چارچوب امام می‌شناسد و زیارتنامه را باید با موضوعیت انسان شناختی بخوانیم.

بخش مهمی از گرایش به زیارتگاه ها، به دلیل توجه به آداب و رسوم و مناسک است
در ادامه، حجت الاسلام والمسلمین دکتر «محمد مسجدجامعی» عضو هیئت علمی دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه و سفیر سابق ایران در کشور‌های واتیکان و مغرب، با اشاره به اهمیت موضوع زیارت خاطرنشان کرد: طی سال‌های اخیر، با وجود آن که شاهد رشد بی دینی در تمام دنیا هستیم، از سوی دیگر و علیرغم این رشد سریع، شاهد رشد مراجعه به زیارتگاه‌ها هستیم و میزان زائران در بخش‌های مختلف زیارتی افزایش پیدا کرده است.  
وی افزود: بخش قابل توجهی از گرایش به زیارتگاه‌ها به دلیل توجه به آداب و رسوم و مناسک است و جاذبه مناسک در این میان موضوعیت دارد.  
وی در بخش دیگری از سخنان خود، میراث فرهنگی و تاریخی موجود در حرم مطهر رضوی را بی نظیر دانست و گفت: آستان قدس رضوی، غنی‌ترین و پرترددترین و متنوع‌ترین و وسیع‌ترین زیارتگاه حال حاضر است و جایی مانند حرم مطهر رضوی که در کنار زیارت شبانه روزی، مجموعه‌ای موارد متعددی در آن مراعات شده، وجود ندارد. از سوی دیگر، در حرم مطهر رضوی یک تاریخ معماری، هنر و خوشنویسی وجود دارد.  

گفتگوی فرهنگی برآمده از زیارت با سایر فرهنگ ها، عین «فهم» است
دیگر سخنران این نشست، دکتر «احد فرامرز قراملکی» مدیر عامل بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی و استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه تهران بود که سخنان خود را در باب «خصلت فرهنگ شدگی زیارت» بیان کرد.  

فرامرز قراملکی خاطرنشان کرد: زیارت به مثابه ارتباط، سفر و سلوک، عبادت، مراقبت، دیدار دوستدار است. از سوی دیگر، زیارت دیدار است که خاموش هم نیست. حتی اگر زائر در سکوت باشد.  
وی افزود: در زیارت یک ارتباط ۴ وجهی به هم تنیده بین ارتباط قدسی، ارتباط درون شخصی، ارتباط برون شخصی و ارتباط برون شخصی وجود دارد که «هم سرنوشتی» پیدا می‌کنند. از سوی دیگر، لایه‌های باور و معرفت، هیجان و احساسات، هنجاری، مناسکی و تجربه‌ای را در زیارت می‌توان دید که همه این لایه‌ها خصلت «عمومی شوندگی» دارند.  
فرامرز قراملکی در ادامه گفت: از سوی دیگر، زیارت خصلت «انسجام بخشی» دارد و پیوندی بین افراد ایجاد می‌کند که می‌تواند بین آن‌ها یک هویت و جریان اجتماعی ایجاد کند. در نتیجه زیارت میل به «فرهنگ شدن» نیز وجود دارد.  
وی تاکید کرد: گفتگوی فرهنگی برآمده از زیارت با سایر فرهنگ‌های برآمده از زیارت، راه تفاهم و انسجام و کنار آمدن نیست. بلکه عین «فهم» است و ما به این فهم نیاز داریم. در غیر این صورت زیارت تبدیل به جنگ می‌شود.

«زیارت» از منظر تمدنی
اما دیگر سخنران این نشست، دکتر «علیرضا واسعی» عضو هیات علمی پژوهشکده اسلام تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بود که به بررسی کارکرد زیارت از منظر تمدنی پرداخت.  
واسعی سخن خود را با تعریف زیارت آغاز کرد و گفت: زیارت در یک تعریف ساده، حضور در اماکن خاص به منظور بهره وری معنوی است.  
وی افزود: از سوی دیگر، وقتی سخن از زیست تمدنی به ممیان می‌آید، باید به این توجه داشت که تمدن ۲ سطح دارد: سطح موجود (رسم) و سطح مطلوب (عیار) و مقصود ما از تمدن اسلامی، تمدن آرمانی، عیار و مطلوب است انتظار رسیدن به آن را می‌کشیم.  
واسعی در ادامه با طرح این پرسش که آیا زیارت در همه ادیان مذاهب می‌تواند کارکرد تمدنی داشته باشد، خاطرنشان کرد: در رویکرد تمدنی ۳ ویژگی برای زیارت می‌توان بیان کرد: زیارت نوعی همبستگی و انسجام اجتماعی بر گرد امری متعالی است. از سوی دیگر، نوعی برابری زیستی در زیارت ایجاد می‌شود و و تمدن نیز چیزی جز برابری انسان‌ها از حیث انسانی نیست. افزون بر این، پیوند روحی و معنوی بین افراد، همیاری ناخودآگاه و هم سرنوشتی ناخواسته‌ای بین آن‌ها ایجاد می‌کند و هیچ چیزی به اندازه زیارت نمی‌تواند چنین کارکردی داشته باشد.  
واسعی در ادامه سخنان خود با طرح این پرسش که آیا زیارتگاه‌های ما از چنین کارکرد‌هایی برخوردارند، خاطرنشان کرد: ۲ ویژگی جامعه مذهبی تا حدی مانع چنین ویژگی تمدنی می‌شود: «خود اقلیت پنداری» و «خود به حق انگاری» پیامد این دو نگاه، مبدل به این می‌شود که امر معنوی زیارت، ناخواسته با یک بنیادگرایی نامتعادل مذهبی گره می‌خورد و در نتیجه «گفتگو» هم محقق نمی‌شود.